RSI: Repetitive Strain Injury

RSI heeft tegenwoordig vele namen: CANS of KANS en ook wel ABBE of zelfs WABBE. Voor normale mensen vaak verwarrend, omdat in feite steeds dezelfde problematiek aan de orde is. RSI is een verzamelnaam voor klachten die voorkomen in bovenrug, nek- en schoudergebied, armen, ellebogen, polsen, handen en vingers. Wikipedia somt 23 ziektebeelden op die te typeren zijn als RSI, variërend van slijmbeursontsteking (bursitis) tot de ziekte van de Quervain (een specifiek type peesschede-ontsteking).

De afkortingen verklaard:

RSI: Repetitive Strain Injury

CANS: Complaints of Arm, Neck and Shoulder

KANS: Klachten aan arm, nek en schouder

(W) ABBE: (Werkgerelateerde) Aandoening Bewegingsapparaat Bovenste Extremiteit

RSI wordt nog vaak gezien als een typische kwaal van beeldschermwerkers. Dat is niet juist, ook bij andere beroepsgroepen komt RSI vaak voor.

Oorzaken van RSI

RSI- klachten worden meestal veroorzaakt door repeterende bewegingen, een langdurige statische houding of een combinatie van beide. Werkgebonden factoren spelen een belangrijke rol bij het ontstaan, verergeren of het instandhouden van RSI. Niet alleen slechte apparatuur of meubilair, maar juist hoge tempodruk en andere stressverhogende factoren leiden mede tot RSI.

Fysieke factoren:

- Houding:

Denk hierbij aan het langdurig aanhouden van dezelfde lichaamshouding, zoals bijvoorbeeld bij het langdurig zitten bij beeldschermwerk of aan het vasthouden van handgereedschappen. Ook is een houding waarbij een gewricht (bijvoorbeeld de schouder of elleboog) langere tijd in een uiterste stand staat zeer belastend. Dit is bijvoorbeeld het geval bij boven het hoofd werken

- Beweging (herhaling): Bewegingen die vaak herhaald worden en bewegingen die tot dichtbij de uiterste gewrichtsstand komen zijn risicofactoren. De risicofactoren worden groter, wanneer deze herhaalde bewegingen gedurende een groter deel van de dag worden uitgevoerd.

- Kracht:

Hoge krachtsinspanning wordt geleverd vanaf 4kgf. Wanneer een spier tussen de krachtsinspanningen door niet voldoende tijd krijgt om te herstellen, kan dit klachten tot gevolg hebben. Waar je in eerste instantie misschien niet aan zou denken, is dat het in een bepaalde positie houden van bijvoorbeeld het hoofd ook belastend kan zijn voor het lichaam, zeker wanneer er onvoldoende gepauzeerd wordt.

- Vibratie:

Sommige handgereedschappen vibreren sterk. Van deze eigenschap is bekend dat zij RSI-klachten kunnen veroorzaken in de elleboog, pols en hand.

- Combinaties van deze factoren Onderzoeken naar bovenstaande fysieke risicofactoren bewijzen dat combinaties van bepaalde factoren een hoger risico opleveren voor het ontwikkelen van klachten.

Niet-fysieke factoren:

- De organisatie van het werk: bij voorbeeld gebrekkige regelmogelijkheden, slechte werksfeer of weinig zelfstandigheid in het werk

- psychisch belastende factoren: bijvoorbeeld het hebben van deadlines, piekbelasting, veel moeten concentreren, hoge werkdruk of een hoog werktempo

- arbeidsduur: onvoldoende pauzes of onvoldoende afwisseling van beeldschermwerk met ander werk

Gevaar voor werknemers

Met RSI samenhangende gezondheidsklachten zijn onder andere slijmbeursontsteking en peesschedeontsteking. Vaak begint RSI met een onschuldige tinteling, maar RSI is een ernstig en veelvoorkomend probleem in de nederlandse samenleving.

Ruim een kwart van de Nederlandse werknemers rapporteert RSI-klachten. Aldus de arbobalans 2006. Dat zijn circa één driekwart miljoen mensen! In 2003 lag dat percentage op 20, dus de problematiek lijkt in twee jaar tijd aanzienlijk verergerd, ondanks arboconvenanten en andere inspanningen.

"Het percentage werknemers met RSI-klachten is in 2006 ten opzichte van 2005 licht gedaald, van 27,0% naar 26,2%. Het lijkt er wel op dat de klachten de afgelopen jaren ernstiger zijn geworden. Het percentage van alle werknemers dat vanwege deze klachten het werk moest onderbreken, laten liggen, beëindigen, of het normale werk niet kon uitvoeren, is gestegen van 4,6% in 2003 naar 5,4 in 2005 en 6,2% in 2006".(Arbobalans 2006)

RSI is bepaald niet uitsluitend een beeldschermkwaal. Integendeel: veel RSI klachten komen uit de industrie (onder andere de vleesverwerkende industrie), agrarische sectoren en de kappersbranche

Beroepen en werkprocessen met RSI-risico

-beeldschermwerk -afwassen -musiceren -baliewerk -kassawerk -vis- en vleesverwerking -tomaten en champignons plukken -sorteerwerk -grafisch tekenwerk -fijnmechanische montage

-voegen -stukadoorswerk -metselen -naaiwerkzaamheden -lopende bandwerk -slijpen -lassen -afbramen -kapperswerk -data entry

RSI-problematiek per sector:

Beeldschermwerkers: 31%

Kappers: 49%

Vleessector: 43%

ICT-sector: 25%

Banken: 30,6%

Er bestaan verschillende gradaties in de ernst van RSI-klachten. Beginnende klachten worden gekenmerkt door (pijn)symptomen terwijl men wel 'normaal' door kan werken. In een tweede stadium belemmeren de pijnklachten het werk in sterke mate. Ten slotte is er een stadium waarin chronische pijnklachten de overhand krijgen.

In elk geval is tijdig ingrijpen van groot belang om erger te voorkomen. .

Normen, regels grenswaarden

RSI wordt in de wetgeving momenteel (ten onrechte) alleen gekoppeld aan beeldschermwerk: alle thans geldende concrete normen hebben daar betrekking op:

- na twee uur onafgebroken beeldschermwerk moet gepauzeerd worden

meer dan 5 tot 6 uur beeldschermwerk per dag is onverantwoord

- de beeldschermwerkplek moet voldoen aan allerlei ergonomische eisen om RSI tegen te gaan.

- Andere werknemers die geconfronteerd worden met RSI-gevoelige werksituaties moeten het doen met de vage bepaling in het arbobesluit dat fysieke belasting in principe niet schadelijk mag zijn voor de gezondheid.

FNV Bondgenoten wil de beschermende normen tegen RSI uitbreiden tot alle werknemers die aan dit risico blootstaan. Concreet betekent dit:

1. Na uiterlijk 2 uur "RSI-belastend werk" 10 min. pauze of andersoortig werk

2. Maximaal 4-6 uur "RSI-belastend werk" per dag, afhankelijk van de mate van RSI-belasting en intensiteit van de taken die men uitvoert

De term "RSI-belastend werk" doelt hier op werkzaamheden waarbij sprake is van` repeterende bewegingen, een langdurige statische houding of een combinatie van beide. De genoemde grenswaarden gaan uit van min of meer 'normale' werkomstandigheden. Als werknemers onder slechte omstandigheden RSI-belastend werk moeten verrichten, kunnen RSI-klachten al na een blootstellingsduur van 2 tot 3 uur per dag optreden.

De genoemde grenswaarden zijn mede gebaseerd op de uitkomsten van het (op beeldschermwerk gerichte) TNO-onderzoek "RSI klachten in de werkende populatie" (TNOArbeid, 2000)

Maatregelen

Het voorkomen van RSI is niet alleen een zaak van de juiste stoel, het juiste bureau en de juiste muis, zoals nog wel eens gedacht wordt.

- RSI voorkomen bereik je door een combinatie van:

- werkplekverbeteringen: bureau, stoel, computerwerkplek

- betere organisatie van het werk en verminderen van psychische belasting

- voldoende rust- en pauzemomenten, of afwisselen van beeldschermwerk met ander, niet RSI-gevoelig, werk

- regelmatige voorlichting en training over werkplekinstellingen (stoel, bureau, PC) en werkhouding